Welke behandelingen zijn er?

De behandeling hangt af van het type borstkanker, de afmeting van de tumor, de toestand van de lymfeklieren onder de oksel en de aan- of afwezigheid van uitzaaiingen. En last but not least, houdt ze rekening met de noden en wensen van de patiënt.

Er bestaan tal van behandelingen voor borstkanker: operaties, bestralingen, chemotherapie, hormoontherapie en immuuntherapie. Doorgaans worden enkele behandelingen gecombineerd. Zo kan men bijvoorbeeld starten met een operatie en daarna bestralingen krijgen of chemotherapie. Een andere mogelijkheid is te starten met chemotherapie en daarna opereren. In de borstkliniek waar je begeleid wordt, wordt haarfijn bepaald wat voor jou de optimale behandeling is. Ook heb je recht op duidelijke informatie over jouw traject, waaraan je je kan verwachten, wat mogelijke nevenwerkingen zijn van de diverse behandelingen en wat daaraan gedaan kan worden, alsook de mogelijke resultaten. Zorg ervoor dat je alles goed begrijpt en blijf vragen stellen zolang jij dat nodig vindt. Een borstverpleegkundige zal je doorheen de verschillende stappen van jouw traject bijstaan.

De behandeling van borstkanker heeft een indrukwekkende evolutie doorgemaakt en blijft evolueren. In laboratoria wereldwijd worden voortdurend nieuwe mogelijkheden onderzocht, zoals de ‘borstkankervaccins’ die al veelbelovende resultaten laten zien.  

We geven een opsomming van alle mogelijke behandelingen die op dit moment beschikbaar zijn voor borstkanker.  

Chirurgie (de operaties)

De heelkundige of chirurgische behandeling van borstkanker heeft een belangrijke evolutie meegemaakt. Een eeuw geleden nam men niet alleen de aangetaste borstklier, maar ook de borstspieren en de okselklieren weg. Een groot gedeelte van de huid werd eveneens weggenomen zodat vaak een huidtransplantatie nodig was. Lees hier meer over de mogelijkheden van chirurgie.

Radiotherapie (bestralingen)

Na de operatie kunnen kankercellen achtergebleven zijn. Dat kan bijvoorbeeld in de borst na een borstsparende operatie of in de borstwand na een volledige borstamputatie. Door deze en omliggende gebieden te bestralen, wil men de achterblijvers uitschakelen. Bestraling of radiotherapie bij borstkanker maakt gebruik van hoogenergetische stralen om kankercellen te beschadigen of te doden, terwijl gezond weefsel zo veel mogelijk wordt gespaard. De door straling zwaar beschadigde kankercellen kunnen zich niet meer delen en sterven af. Deze straling kan echter ook gezonde cellen aantasten zodat alle mogelijke voorzorgen dienen genomen te worden om gezond weefsel zoveel mogelijk uit het stralingsveld te weren. Daarom maakt men vooraf door middel van een CT-scan een zeer nauwkeurig beeld van het te bestralen gebied en wordt berekend hoeveel straling exact nodig is. De bestraling zelf gebeurt vanuit verschillende richtingen, waarbij het verdachte gebied de maximale dosis krijgt en het omliggende gezonde weefsel zo weinig mogelijk aan de stralen wordt blootgesteld. Dit is millimeterwerk dat wordt uitgevoerd door of onder leiding van een radiotherapeut, dat is een arts gespecialiseerd in bestralingen.

Meestal worden 15 tot 25 radiotherapiesessies gegeven, waarbij elke sessie slechts enkele minuten duurt. De korte sessies geven de gezonde cellen die mee bestraald worden de mogelijkheid om zich te herstellen. Kankercellen zelf herstellen veel minder goed, omdat ze minder bestand zijn tegen deze straling.

Mogelijke nevenwerkingen van radiotherapie zijn vermoeidheid, een rode huid met soms een lichte zwelling. Long- en hartschade is zeldzaam. Wanneer het okselgebied ook bestraald wordt, neemt het risico op een dikke arm toe.  

Bestralen gebeurt bijna steeds na een operatie, maar een enkele keer gebeurt het ook vooraf. Bijvoorbeeld bij personen die niet kunnen geopereerd worden omdat het gezwel te groot is. Radiotherapie kan ook palliatief ingezet worden, bijvoorbeeld om een hinderlijk groot gezwel te verkleinen.

Chemotherapie

Chemotherapie kan om diverse redenen gestart worden. Om een grote tumor te verkleinen, zodat die makkelijker kan geopereerd worden. Om de verspreiding van borstkanker tegen te gaan, door eventueel aanwezige uitzaaiingen in het lichaam te doden. En tenslotte om de levenskwaliteit te behouden en de overleving te verlengen bij uitgezaaide borstkanker.  

Chemotherapie maakt gebruik van celdodende medicijnen die erop gericht zijn snel-delende cellen aan te vallen. Kankercellen delen vaak veel sneller dan gewone lichaamscellen. Deze medicijnen worden meestal toegediend via een infuus in het ziekenhuis en soms als tabletten. De toediening gebeurt vaak in cycli (chemokuren), met rustperiodes ertussen om de gezonde cellen de kans te geven te herstellen. Chemotherapie doodt of beschadigt immers ook normale, snel-delende cellen. Voorbeelden van gezonde snel-delende cellen die door chemotherapie kunnen beschadigd worden zijn bloedcellen, beenmergcellen, cellen in het spijsverteringsstelsel en haarcellen. De schade aan deze gezonde cellen, verklaart veel van de mogelijke nevenwerkingen van chemotherapie, zoals misselijkheid en braken, diarree, bloedarmoede, haaruitval en een verhoogde vatbaarheid voor infecties. Hun voorkomen hangt af van de soort chemotherapie, de dosis en de individuele gevoeligheid. Een nevenwerking die heel vaak voorkomt is vermoeidheid.

Er bestaan uiteenlopende middelen en methoden om de nevenwerkingen bij chemotherapie te beperken, zoals medicatie tegen misselijkheid en braken, een koelhelm voor de chemokuur om haarverlies te beperken, lichaamsbeweging, ontspanningsoefeningen en aangepaste voeding.

Gerichte (targeted) therapie

Sommige borstkankers bestaan uit kankercellen met specifieke kenmerken, ze bezitten bijvoorbeeld moleculen, receptoren of enzymes, waartegen men medicijnen kan inzetten. Deze medicijnen richten zich specifiek op de kenmerken van de kankercel en doden daardoor de kankercel. Men noemt dit gerichte therapie, of uit het Engels: targeted therapie (target betekent doel). Gerichte therapie laat gezonde cellen veel meer met rust, waardoor er ook minder algemene nevenwerkingen zijn in vergelijking met chemotherapie. Toch hebben deze medicijnen ook hun ongewenste effecten.

Er zijn niet voor alle borstkankers gerichte therapieën aanwezig. Voor een aantal wel, zoals voor HER2-positieve borstkanker, dit is een kanker waarbij de kankercellen aan hun oppervlak veel HER2-receptoren dragen. Ongeveer 15 tot 20% van de borstkankers is HER2-positief. Dankzij de gerichte therapie tegen deze receptoren is de overleving van HER2-positieve borstkanker sterk verbeterd.

Gerichte, targeted therapieën worden, net als de meeste chemokuren, via een infuus toegediend in het ziekenhuis, met regelmatige tussenpozen. Sommige bestaan in tabletvorm.

Gerichte therapieën kunnen gecombineerd worden met andere therapieën, zoals chemotherapie of hormoontherapie.

Hormoontherapie

De meeste borstkankers zijn hormoongevoelig. Dat betekent dat de kankercellen aan hun oppervlak receptoren voor vrouwelijk hormoon dragen en groeien onder invloed van vrouwelijk hormoon. Hormoontherapie blokkeert deze werking en remt op die manier de groei van deze borstkankers. Een juistere benaming zou antihormoontherapie zijn, maar deze behandeling staat bekend als hormoontherapie. Hormoontherapie kan op verschillende momenten nuttig zijn: voor de operatie (om de tumor te verkleinen), na de operatie (om herval te voorkomen) en bij uitgezaaide kanker (om de groei te remmen).  

Hormoontherapie wordt jarenlang gegeven, meestal vijf jaar, en soms zelfs zeven tot tien jaar. Ze bestaat zowel als injecties als in tabletten, afhankelijk van het type dat je nodig hebt. De injecties worden in het ziekenhuis of door de huisarts toegediend. De tabletten neem je thuis gewoon zelf in.

Er wordt onderzocht of hormoontherapie ook preventief nuttig kan zijn, bij vrouwen met een sterk verhoogd risico op borstkanker bijvoorbeeld.

Omdat hormoontherapie in feite antihormonen zijn, komen jongere patiënten abrupt in de menopauze terecht, wat gepaard kan gaan met diverse klachten die aan de menopauze doen denken, zoals opvliegers, nachtelijk zweten, vaginale droogte, stemmingswisselingen, vermoeidheid en gewichtstoename. Ook de zin in seks kan sterk verminderen.

Immuuntherapie (immunotherapie)

Ons afweersysteem of immuunsysteem probeert kankercellen op te ruimen, omdat deze erkend worden als ‘lichaamsvreemd materiaal’. Kankercellen slagen er vaak in om aan die natuurlijke afweer te ontsnappen door bijvoorbeeld stoffen af te scheiden die de immuuncellen neutraliseren. Immuuntherapie is erop gericht om de ontsnappingsroutes van kankercellen te blokkeren waardoor het natuurlijke afweersysteem beter haar werk kan doen. Immuuntherapie wordt doorgaans gegeven door middel van een infuus.  

Het werkt niet voor alle vormen van borstkanker. Immuuntherapie is vooral nuttig voor de behandeling van triple-negatieve borstkanker. Het wordt vaak gecombineerd met chemotherapie.

Veelvoorkomende nevenwerkingen zijn vermoeidheid, buikpijn, misselijkheid, jeuk, een droge huid, pijnlijke gewrichten en spieren. Veel nevenwerkingen zijn het gevolg van een overactief immuunsysteem, dat niet alleen kankercellen aantast, maar ook gezond weefsel beïnvloedt.

Toekomst

Wetenschappers over de hele wereld werken aan nieuwe behandelingen voor borstkanker. In de nabije en verder toekomst, zullen nieuwe therapieën, zoals borstkankervaccins, de aanpak van borstkanker verder uitbreiden en de overleving blijven verbeteren.

‍